6 etapów wyjścia z roli ofiary
Łatwo przychodzi nam mówienie, że ludzie doświadczający przemocy powinni wyjść z roli ofiary i nie pozwolić więcej na takie traktowanie. Jednakże ten proces często przebiega etapami. Poszczególne etapy zostały opisane poniżej:
Etap 1: Takie jest życie
Ta sytuacja dotyczy dzieci w rodzinach dysfunkcyjnych lub dzieci żyjących w Syrii i innych krajach dotkniętych wojną. Życie w ciągłym strachu i uzasadnionym poczuciu zagrożenia jest dla nich normą. Są one ofiarami w dosłownym sensie i robią wszystko, aby przetrwać.
Etap 2: Zasługuję na to, to moja wina
Takie myślenie może być zakorzenione w człowieku już wcześniej, ale może również zacząć się rozwijać w pewnych okolicznościach. Dzieje się tak na przykład wtedy, kiedy dane dziecko jest wybierane na kozła ofiarnego w rodzinie lub szkole, albo nie rozumie, dlaczego pomimo życzliwości doznawanej w szkole, w domu traktowane jest inaczej.
Tego rodzaju podejście może pojawić się również u osoby dorosłej, która żyje w toksycznym i przemocowym związku, w którym stosowane jest wzmocnienie przerywane. Wzmocnienie przerywane polega na tym, że oprawca nie zawsze jest agresywny, ale przeplata zachowania agresywne z neutralnymi lub nawet przyjaznymi. Brak określonego wzoru zachowania oprawcy powoduje rozchwianie emocjonalne ofiary. Kiedy ofiara próbuje zrozumieć sens tego co ją spotyka, zaczyna dochodzić do wniosku, że zasłużyła na to wszystko. Uważa, że wystarczy odkryć co zrobiła źle, by agresor się zmienił. Jednakże ofiara przemocy nie zrobiła nic konkretnego, co doprowadziło do problemu. W związku z tym nie jest w stanie odkryć gdzie leży jej wina i pozostaje uwięziona w emocjonalnej pułapce.
Etap 3: Nie zasługuję na to, ale nie potrafię tego zmienić
Na tym etapie ofiara widzi już, że oprawca jest oprawcą, ale czuje się wobec tego faktu całkowicie bezradna. Ta bezradność dotyczy dzieci i nastolatków, które dosłownie nie są w stanie niczego zmienić, ale również dorosłych, którzy nie potrafią wydostać się z toksycznego związku np. z powodu braku pieniędzy. Na tym etapie, sytuację może komplikować również wspomniane wcześniej wzmocnienie przerywane, które zakłóca emocjonalną równowagę ofiary. Przekonanie, że z tej sytuacji nie ma żadnej ucieczki prowadzi często do rozpaczy i podejmowania prób samobójczych.
Etap 4: Nie zasługuję na to. Być może mogę to zmienić, ale boję się i nie wiem jak
Na tym etapie ofiara jest już bardzo bliska dokonania zmiany. Jest gotowa do zerwania, ale przeżywa uzasadniony lęk. Słuchając przez wiele lat, że jest bezwartościowa, inni nie będą się nią przejmować, świat jest przerażający, a oprawca ją wytropi, obawia się, że nie da rady.
Jest to ten moment, kiedy nastolatki podejmują próby ucieczki z domu. Dorosłe kobiety często wtedy poszukują schronienia w miejscach takich jak np. dom samotnej matki, a po usłyszeniu groźby lub obietnicy poprawy od oprawcy, wracają do domu. Jest to trudny czas, gdy ofiara potrzebuje dużo wsparcia i zapewnienia od innych, że nie zasługuje na złe traktowanie, a lepsze życie w przyszłości jest dla niej osiągalne.
Etap 5: Boję się, ale zmienię swoje życie
Dojście do tego etapu często wymaga podjęcia wielu prób. Inni z kolei podejmują decyzję o odejściu po przekroczeniu pewnej granicy, gdy czują, że jest to ostatnie dostępne dla nich rozwiązanie. Osoba będąca na tym etapie również potrzebuje dużo wsparcia, ponieważ musi nauczyć się żyć „nowym życiem” i stawić czoła nowym problemom i wyzwaniom.
Etap 6: Jestem wolny/a i niezależny/a od oprawcy
Osoba na tym etapie wyzwoliła się w pełni z roli ofiary. Już się nie boi i nie krytykuje siebie. Czuje większą pewność odnośnie do swojej osoby i czekającej ją przyszłości. W gorsze dni taka osoba może żałować straconego czasu i późnego podjęcia działania, ale przeważnie jest dumna ze swojej siły i odwagi. Jej życie staje się świadectwem wytrwałości dla innych osób, tkwiących w roli ofiary.