Organiczne zaburzenia psychiczne (nazywane również zaburzeniami psychoorganicznymi) to termin stosowany w psychiatrii, psychologii oraz neurologii na określenie zaburzeń funkcji psychicznych – spowodowanych różnego rodzaju zmianami organicznymi w ciele. Najczęstszym źródłem zaburzeń organicznych są uszkodzenia mózgu lub rozmaite nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu. Zaburzenia psychoorganiczne mogą mieć różny charakter i dawać różne objawy. Mogą na przykład obejmować sferę emocji i nastroju (mówimy wówczas o afektywnych zaburzeniach organicznych) albo dotykać funkcji poznawczych, takich jak pamięć, koncentracja, czy myślenie. Niektóre objawy organicznych zaburzeń psychicznych są na tyle niespecyficzne, że można je pomylić z innymi chorobami, które wcale nie mają podłoża somatycznego. W takich sytuacjach niezbędna jest staranna i wnikliwa diagnoza, która pozwoli dotrzeć do właściwego źródła problemu. Czasem niepozorne – na pierwszy rzut oka – objawy mogą być symptomem poważnych chorób mózgu lub toczącego się w organizmie procesu neurodegeneracyjnego.
Jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
Każdemu z nas zdarza się od czasu do czasu mieć problemy z koncentracją, zapominać o ważnych rzeczach albo doświadczać wahań nastrojów. Kiedy dzieje się to sporadycznie i nie wpływa znacząco na nasze funkcjonowanie – nie ma powodów do niepokoju. Gorzej, jeśli problemy takie pojawiają się coraz częściej i zaczynają w coraz większym stopniu wpływać na to, jak radzimy sobie z wykonywaniem codziennych zadań i obowiązków.
Symptomy, które mogą mieć podłoże w różnego rodzaju dysfunkcjach mózgu, i których z pewnością nie warto ignorować, dzielimy na dwie główne grupy:
– zaburzenia funkcji poznawczych, a więc na przykład: problemy z pamięcią (krótko- lub długotrwałą), częste uczucie rozkojarzenia, nieumiejętność skupienia uwagi przez dłuższy czas, „spowolnione” myślenie, mniejsza spostrzegawczość, itp.
– zaburzenia dotyczące nastroju, osobowości i zachowania – tu wymienić można przede wszystkim wspomnianą już wyżej chwiejność nastrojów, a także nieadekwatne do sytuacji albo przesadnie silne reakcje emocjonalne, urojenia, omamy, napady paniki i różnego rodzaju stany lękowe oraz widoczne zmiany w osobowości człowieka.
Kiedy zauważymy u siebie lub kogoś bliskiego tego rodzaju symptomy, zdecydowanie warto skorzystać z pomocy Specjalisty (neuropsychologa, psychiatry lub neurologa), który pomoże ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy i w razie potrzebny wprowadzić odpowiednie leczenie.
Najczęstsze przyczyny organicznych zaburzeń psychicznych
Przyczyn organicznych zaburzeń psychicznych może być bardzo wiele. Począwszy od urazów i uszkodzeń mózgu, poprzez choroby naczyniowe (udary niedokrwienne lub krwotoczne, miażdżycę naczyń mózgowych i in.), guzy mózgu (złośliwe i niezłośliwe), aż po uszkodzenia o charakterze chirurgicznym, czy różnego rodzaju stany zapalne i zatrucia. Organiczne zaburzenia psychiczne mogą mieć też źródło w takich chorobach, jak między innymi:
- Choroba Alzheimera
- Choroba Parkinsona
- Choroba Huntingtona
- Padaczka
- Stwardnienie rozsiane
- Demencja i stany otępienne
- Niedoczynność tarczycy
- Zespół Cushinga
- Choroba Wilsona
- Hiperkalcemia
- Toczeń układowy
Stosunkowo częstym powikłaniem różnych chorób neurologicznych są organiczne zaburzenia depresyjne. Warto przy tym jednak podkreślić, że depresja i stany depresyjne mogą mieć wówczas dwojaki charakter. Z jednej strony mogą być wynikiem konkretnych zmian somatycznych, na przykład korowych i podkorowych zmian zanikowych po udarze mózgu. Z drugiej jednak strony nierzadko są również psychiczną reakcją na stan choroby albo powstałej w jej skutek niepełnosprawności. Zazwyczaj jednak oba te czynniki nakładają się na siebie.
Depresja bardzo często towarzyszy pacjentom po urazach głowy, a także cierpiącym na stwardnienie rozsiane, chorobę Parkinsona lub Huntingtona. Nierzadko występuje również w przebiegu padaczki. We wszystkich przypadkach zwiększa nasilenie myśli samobójczych, a także realne ryzyko popełnienia samobójstwa.
Organiczne zaburzenia psychiczne – jak leczyć?
Decyzja o rodzaju leczenia, które należałoby wdrożyć w przypadku organicznych zaburzeń psychicznych, powinna być zawsze poprzedzona wnikliwą diagnozą neuropsychologiczną. Leczenie odbywa się zazwyczaj dwutorowo i obejmuje zarówno eliminowanie przyczyn powstania zaburzeń (na tyle, na ile to możliwe), jak i łagodzenie ich objawów. W przypadku zaburzeń organicznych dobrze jest również, aby farmakoterapii towarzyszyła profesjonalna psychoterapia. Ta z pewnością pomoże załagodzić skutki choroby i wzmocni Pacjenta w procesie radzenia sobie z nimi.