Wraz z nadejściem krótszych wieczorów i pojawianiem się pierwszych chłodnych, deszczowych dni, u wielu osób pojawia się przygnębienie wywołane zmianą pogody. Aktywność człowieka od dawna związana jest z rytmem natury, a jesień to ta pora roku, która przynosi wyciszenie przyrody – co wpływa na samopoczucie ludzi. W niektórych przypadkach “jesienna chandra” to nie tylko chwilowy smutek.
“Depresja sezonowa” to potocznie używane pojęcie, odnoszące się do sezonowej choroby afektywnej (z ang. SAD, Seasonal Affective Disorder). Sezonowe zaburzenie afektywne najczęściej pojawia się jesienią bądź na przełomie jesieni i zimy, a ustępuje wiosną lub latem. Choć SAD nie jest jednostką kliniczną pojawiającą się w kryteriach diagnostycznych, to jednak szacuje się, że średnio około 2-4% populacji Europy cierpi na “jesienną depresję”. Odsetek osób z SAD wzrasta w regionach, w których w ciągu roku nasłonecznienie jest niewielkie, np. na Alasce.
Przyczyny depresji sezonowej nie są do końca poznane. Najbardziej prawdopodobne wyjaśnienie wiąże się z wydzielaniem hormonów: w okresie jesienno-zimowym dochodzi do zaburzenia wydzielania melatoniny, czyli hormonu snu, przez co człowiek czuje się w ciągu dnia bardziej zmęczony i senny. Konsekwencją problemów z wydzielaniem melatoniny jest mniejszy poziom serotoniny, czyli hormonu odpowiedzialnego za samopoczucie. Co ciekawe, depresja sezonowa może dotyczyć również okresu letniego, jednak „chandra letnia” występuje w populacji kilkakrotnie rzadziej niż jesienno-zimowa.
Jakie są objawy depresji sezonowej?
Depresja sezonowa objawia się podobnie, jak depresja kliniczna. Występująca między nimi różnica to cykliczność — jeśli na przestrzeni lat zauważyłeś/aś, że objawy przygnębienia, zmęczenia czy niechęci do działania występują u Ciebie od jesieni do wiosny, a wraz z nadejściem ciepłych miesięcy ustępują – możesz podejrzewać u siebie depresję sezonową. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem, jeżeli przez okres powyżej 2 tygodni doświadczasz co najmniej 3 z poniższych objawów:
- Ciągłe uczucie przybicia i smutku,
- Zmęczenie i senność,
- Niechęć do działania, utrata energii,
- Problemy z koncentracją i wykonywaniem codziennych czynności,
- Zaburzenia snu i zmiana apetytu,
- Osłabienie popędu seksualnego (libido).
Z obserwacji klinicznych wynika, że w przypadku SAD pierwszymi objawami często są ospałość, zmęczenie, utrata energii. Nie zawsze depresja sezonowa od początku objawia się smutkiem i obniżonym nastrojem – to jeden z powodów, dlaczego nie należy lekceważyć także innych symptomów.
Co może pomóc, gdy zauważysz u siebie lub kogoś bliskiego objawy sezonowej depresji?
W takim przypadku najlepiej udać się na wizytę do lekarza psychiatry, który będzie mógł zdiagnozować problem oraz stopień nasilenia objawów i na tej podstawie zaproponować odpowiednie leczenie. W terapii SAD najczęściej stosowane metody to:
Leczenie farmakologiczne. Jako że SAD należy do grupy zaburzeń afektywnych, farmakoterapia polega na przyjmowaniu leków antydepresyjnych. Leki należące do nowej generacji są bezpiecznie i nie uzależniają, dlatego można przyjmować je przez dłuższy czas.
Psychoterapia. Regularne spotkania z psychoterapeutą pomagają radzić sobie z negatywnymi objawami depresji sezonowej. Dodatkowo psychoterapeuta może nauczyć Pacjenta technik regulowania emocji czy uspokajania się w stanach niepokoju oraz lęku.
Fototerapia. Najbardziej prawdopodobną przyczyną depresji sezonowej jest niedobór światła słonecznego, dlatego jedną ze skutecznych metod jest fototerapia polegająca na naświetlaniu ciała Pacjenta specjalistycznym lampami o dużym natężeniu emitowanego światła. W ten sposób organizm zaczyna być pobudzany do odpowiedniej produkcji hormonów. Niestety fototerapia jest czasochłonna, wymaga dostępu do specjalistycznego sprzętu oraz regularności (powinna odbywać się minimum 2-3 razy w tygodniu).
Zmiana stylu życia. Depresja sezonowa może być również złagodzona poprzez zmianę stylu życia. Warto zadbać o zdrową, bogatą w kwasy omega-3 dietę, jak i o suplementację witaminy D3 (można ją przyjmować w postaci tabletek dostępnych bez recepty w każdej aptece). Ponadto bardzo ważna jest higiena snu: regularne pory zasypiania i budzenia, wyciszenie się przed snem, powstrzymywanie się od jedzenia obfitych posiłków na kilka godzin przed pójściem spać. Wyżej opisane metody mają charakter wyłącznie wspomagający i same w sobie mogą być użyteczne tylko dla osoby, której objawy nie są na tyle nasilone, aby spełniać kryteria epizodu depresyjnego. Troska o zdrowy styl życia jest bardzo ważna także w trakcie leczenia depresji, ale przyniesie efekty tylko pod warunkiem, że Pacjent będzie także przyjmował leki regularnie i zgodnie z zaleceniami psychiatry.
Chociaż SAD nie znajduje się w formalnych klasyfikacjach zaburzeń psychicznych, to jednak jest poważną trudnością, która znacząco pogarsza nastrój i funkcjonowanie podczas okresu jesienno-zimowego. Osoba nią dotknięta wymaga profesjonalnej pomocy. Jeśli coś w Twoim samopoczuciu Cię niepokoi, nie zwlekaj i umów się na wizytę.