Co uniemożliwia zrobienie dobrego wrażenia na innych?
Robienie dobrego wrażenia jest niezmiernie ważne w naszych interakcjach z innymi ludźmi. To właśnie ono decyduje o tym, czy rozmowa kwalifikacyjna lub pierwsza randka zakończy się sukcesem. Ludzie szukają w innych ciepła, wiarygodności i kompetencji. Właśnie te cechy decydują o dobrym pierwszym wrażeniu. Niestety, autoprezentacja nie zawsze wypada dobrze. Utrzymuje się, że winę za porażkę w tej dziedzinie ponosi brak odpowiednich zasobów mentalnych, czyli umiejętności radzenia sobie w sytuacjach społecznych.
Autoprezentacja zawiera dwa kroki: podjęcie decyzji jaki wizerunek swojej osoby chcemy zaprezentować i samo zaprezentowanie siebie z właściwej strony. Ten drugi krok wymaga właśnie zasobów mentalnych, w postaci umiejętności autoregulacji i samokontroli, co wymaga wiele wysiłku.
Czy istnieje możliwość, że na nieumiejętność zrobienia dobrego wrażenia mają wpływ także inne czynniki niż brak odpowiednich zasobów mentalnych?
Psycholog Janina Steinmetz z uniwersytetu w Utrecht przeprowadziła badania, z których wynika, że problem może być spowodowany również niezdolnością do zrozumienia perspektywy drugiej osoby i zaburzeniami narcystycznymi. O ile narcyzi na początku wydają się atrakcyjni, to po ujawnieniu swoich prawdziwych cech (arogancji i antagonizmu), zniechęcają do siebie ludzi.
Niezdolność do zrozumienia perspektywy drugiej osoby, zwielokrotniona dodatkowo przez narcyzm prowadzi do czterech zachowań, które uniemożliwiają zrobienie dobrego wrażenia na innych:
1. Arogancja
Wywyższanie się nie jest dobrze widziane przez innych ludzi i pozostawia po sobie nieprzyjemne odczucia. Potwierdzają to badania. W jednym z nich uczestnicy mieli za zadanie ocenić prezentacje osób, z których część opisywała siebie, stosując przechwałki i ukazując siebie jako osobę lepszą od innych (np. „Jestem lepszym przyjacielem niż inni”). Dla porównania przedstawiono osoby, które opisywały siebie w sposób bardziej „neutralny”, bez negatywnych porównań (np. „Jestem dobrym przyjacielem”). Osoby przechwalające się zostały ocenione bardzo negatywnie m.in. ze względu na fakt, że sami uczestnicy czuli się przez nich krytykowani. Potrzeba ochrony samych siebie sprawiła, że uczestnicy odpowiedzieli wrogością.
2. Fałszywa samokrytyka
Osoba, która stosuje tę taktykę, ukrywa przechwałki pod płaszczykiem skargi lub gniewu. Udając skromność, próbuje zwrócić uwagę na swoje zalety, nie mówiąc o nich wprost. Ta taktyka nie jest jednak skuteczna, ponieważ łatwo wyczuć w niej nieszczerość. Wrażenie nieszczerości zniechęca ludzi bardziej niż zwykłe skarżenie się lub przechwałki. Osoby, które lubią się przechwalać, są postrzegane jako bardziej szczere niż te stosujące fałszywą samokrytykę. Fałszywa krytyka, wbrew oczekiwaniom stosujących ją ludzi, nie pozwala na efektywne ukrycie ukrytych motywów.
3. Hipokryzja
Hipokryci to ludzie, którzy chcą zbudować swój pozytywny wizerunek, którego standardom nie są w stanie sprostać. Wiele o nim mówią, ale niewiele robią. Hipokryzja sprawdza się tylko do momentu, kiedy zostanie odkryta. Gdy rozbieżność między słowami i zachowaniem hipokryty ujrzy światło dzienne, taka osoba zostanie oceniona jeszcze bardziej negatywnie niż osoba, która postępuje tak samo, ale nie buduje fałszywego wizerunku.
4. Dwuznaczne komplementy
Dwuznaczny komplement to obelga ukryta pod postacią komplementu. Osoba komplementująca używa zwykle protekcjonalnego tonu. Użycie tej techniki służy dwóm celom jednocześnie: zdobyciu sympatii innych i zdobyciu wysokiego statusu społecznego. Ludzie lubią komplementy i wysoko cenią osoby, które je wypowiadają. Komplementy dwuznaczne działają jednak odwrotnie i sprawiają, że inni odwracają się od osoby, która je stosuje.