O PTSD, czyli zespole stresu pourazowego (z ang. post-traumatic stress disorder) mówi się w ostatnich latach coraz częściej. Zaburzenie to jest powszechnie kojarzone z osobami, które wróciły z frontu wojennego lub doświadczyły bezpośrednio jakiegoś kataklizmu. Nie są to jednak jedyne sytuacje, które mogą poskutkować trwającymi przez wiele lat objawami PTSD. Do powstania zespołu stresu pourazowego może przyczynić się właściwie każde wydarzenie, które było odczuwane jako traumatyczne. Najnowsza Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-11 wprowadziła dodatkowo pojęcie „złożonego zespołu stresu pourazowego” (C-PTSD, z ang. complex post-traumatic stress disorder), który powstaje najczęściej wskutek długotrwale utrzymujących się lub regularnie powtarzających się sytuacji stresowych albo traumatycznych. C-PTSD może rozwinąć się na przykład w efekcie zaniedbania emocjonalnego lub przemocy psychicznej doświadczanej w dzieciństwie.
W artykule omawiamy najważniejsze przyczyny zespołu stresu pourazowego oraz jego najistotniejsze objawy. Wyjaśniamy, jak zachowuje się osoba po traumie oraz jak wygląda ”atak” PTSD, a także wskazujemy, gdzie można szukać pomocy.
Z artykułu dowiesz się:
- czym jest zespół stresu pourazowego (PTSD) i jak wpływa na codzienne życie,
- jakie są najczęstsze przyczyny rozwoju PTSD.
- jakie symptomy pomagają rozpoznać PTSD i jak mogą się one przejawiać,
- w jaki sposób PTSD może wpływać na emocje i relacje z innymi ludźmi,
- jakie są dostępne metody leczenia PTSD, w tym rola terapii i farmakoterapii,
- jak bliscy mogą wspierać osoby cierpiące na PTSD,
- gdzie szukać profesjonalnej pomocy i jakie kroki podjąć w leczeniu,
- jakie techniki relaksacyjne mogą pomóc osobom z PTSD.
Zespół stresu pourazowego – przyczyny
PTSD definiuje się jako zaburzenie psychiczne stanowiące formę reakcji na traumatyczne (skrajnie stresujące) wydarzenie, które przekracza zdolności danej osoby i jej układu nerwowego do poradzenia sobie z nim. Wśród wydarzeń traumatycznych mogących prowadzić do powstania zespołu stresu pourazowego, najczęściej wymienia się:
• poważne wypadki komunikacyjne,
• wojny i konflikty,
• katastrofy naturalne (np. powodzie, pożary, tsunami i in.),
• ataki terrorystyczne,
• wszelkie formy przemocy fizycznej, w tym na tle seksualnym (np. gwałty),
• poważne problemy zdrowotne (w tym otrzymanie diagnozy o chorobie zagrażającej życiu),
• przeżycie trudnego porodu,
• bycie świadkiem gwałtownej śmierci,
• otrzymanie niespodziewanej informacji o śmierci lub traumatycznym doświadczeniu przeżytym przez bliską osobę, i inne.
Warto podkreślić, że powyższa lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych przyczyn leżących u źródeł PTSD. Wymienione tu zostały jedynie te uznawane za najpowszechniejsze.
Jak funkcjonuje osoba z PTSD?
Niezdiagnozowane i nieleczone PTSD zazwyczaj bardzo negatywnie odbija się na całym psychicznym dobrostanie i funkcjonowaniu Pacjenta. Co istotne – symptomy zespołu stresu pourazowego pojawiają się najczęściej w okresie od 1 do 6 miesięcy po przeżyciu traumatycznego wydarzenia, choć mogą również ujawnić się znacznie później. Za jeden z najbardziej charakterystycznych objawów PTSD uważa się tzw. flashbacki (inaczej: retrospekcje), czyli rodzaj nagłych i przeważnie niespodziewanych wspomnień, polegających na szczegółowym odtwarzaniu traumatycznych zdarzeń z przeszłości. W trakcie flashbacku Pacjent może czuć i zachowywać się tak, jakby jeszcze raz przeżywał bolesne doświadczenie, nawet takie sprzed lat. Ze względu na swoją gwałtowność i intensywność flashbacki mogą przypominać „atak PTSD” zbliżony np. do napadu paniki.
Codzienne życie osób z PTSD przeważnie naznaczone jest dużym lękiem, a nierzadko także wieloma innymi trudnymi emocjami, takimi jak: smutek, wstyd, przerażenie, poczucie winy czy złość. Objawy, które mogą ujawniać się przez długi czas w wielu codziennych sytuacjach, to między innymi:
• uporczywe wspomnienia w postaci natrętnych myśli, które wywołują poczucie dużego przytłoczenia;
• koszmary senne, odtwarzające treści związane z traumatycznym wydarzeniem,
• pobudzenie wegetatywnego układu nerwowego (nazywanego też autonomicznym układem nerwowym), objawiające się m.in. przez: podwyższone ciśnienie tętnicze, kołatanie serca, brak apetytu, mdłości, przyspieszony oddech, bóle głowy, i in.
• unikanie osób, miejsc, rzeczy, rozmów, czy wspomnień, które w jakikolwiek sposób wiążą się z traumatycznym wydarzeniem. Może to na wiele lat zablokować osobę z PTSD na możliwość doświadczania życia w pełni,
• poczucie izolacji – objawiające się przede wszystkim zobojętnieniem lub brakiem więzi z osobami, które kiedyś były nam bliskie,
• obniżony nastrój, niemożność odczuwania przyjemności i/lub dobrych uczuć (takich jak radość, czy miłość),
• negatywne przekonania na swój temat, obwinianie się za to, co się stało,
• porzucanie dotychczasowych zainteresowań oraz pasji,
• problemy ze snem (zarówno z zasypianiem, jak i utrzymaniem snu oraz jego jakością),
• duża drażliwość, impulsywność, nieumiejętność regulowania emocji, skutkująca niekiedy wybuchami gniewu lub aktami agresji wobec innych albo samego siebie,
• problemy z pamięcią i/lub koncentracją, które nie występowały przed traumatycznym wydarzeniem,
• poczucie braku perspektyw dotyczących własnego życia (w obszarze zawodowym, osobistym, rodzinnym),
• nadmierna czujność oraz zwiększona reaktywność, i in.
Jak żyć z PTSD? Jak wspierać osoby po traumie?
Zespół stresu pourazowego może przyjmować różne postaci i stopnie nasilenia – wiele zależy od charakteru przeżytego wydarzenia traumatycznego, wcześniejszych życiowych doświadczeń, a także indywidualnej sytuacji i zasobów danej osoby. PTSD nierzadko kładzie się cieniem na całe codzienne funkcjonowanie, niejako „wyłącza z życia”, zatrzymując Pacjenta w traumatycznej przeszłości i nie pozwalając mu na czerpanie radości z „bycia tu i teraz”.
Warto pamiętać, że PTSD można skutecznie leczyć. Jeśli więc Ty lub ktoś z Twoich bliskich doświadczacie symptomów wymienionych powyżej – najlepszym rozwiązaniem będzie poszukanie profesjonalnej pomocy. Leczenie zespołu stresu pourazowego opiera się przede wszystkim na regularnej terapii psychologicznej, np. w nurcie poznawczo-behawioralnym skoncentrowanym na traumie lub terapii EMDR (z ang. Eye Movement Desensitization and Reprocessing, czyli dosłownie: „odwrażliwianie i przetwarzanie za pomocą ruchów gałek ocznych”). Terapii psychologicznej towarzyszyć może również odpowiednio dobrana farmakoterapia, nad przebiegiem której czuwa zawsze doświadczony lekarz psychiatra. We wspieraniu osoby cierpiącej na zespół stresu pourazowego ogromną rolę odgrywa także rodzina oraz bliscy Pacjenta. Dobrym pomysłem może więc być sięgnięcie po profesjonalną psychoedukację, która uczy, jak żyć z osobą z PTSD i co robić, aby maksymalnie ułatwić jej szybki powrót do pełni psychicznego dobrostanu.
Wśród zaleceń dla osoby doświadczającej PTSD wymienia się również między innymi:
• chronienie się przed nadmiarem bodźców, mogących wywoływać uczucie przytłoczenia i przeciążenia,
• unikanie izolacji, spędzanie czasu z bliskimi, bezpiecznymi osobami (warto też np. znaleźć grupę wsparcia złożoną z osób, które zmagają się z podobnymi trudnościami),
• sięganie po metody relaksacyjne, takie jak masaż, joga, medytacja, głębokie oddychanie, czy delikatne ćwiczenia fizyczne,
• utrzymywanie prawidłowej diety, pełnej pełnowartościowych, nisko przetworzonych produktów,
• dbanie o odpowiednią jakość i higienę snu.
Diagnoza i terapia PTSD w PsychoMedic
W PsychoMedic oferujemy profesjonalną diagnozę oraz leczenie zespołu stresu pourazowego. Zatrudniamy grono wysoko wykwalifikowanych Specjalistów, którzy posiadają wieloletnie doświadczenie w terapii traumy i doskonale wiedzą, jak rozmawiać z osobą z PTSD, aby otoczyć ją empatycznym wsparciem. Oferujemy zarówno psychoterapię, terapię EMDR, jak i leczenie farmakologiczne, a dla bliskich Pacjenta – sesje psychoedukacji. Aby uzyskać więcej informacji i umówić się na wizytę – zachęcamy do kontaktu z naszym Działem Obsługi Klienta pod numerem telefonu: 736 36 36 36.
FAQ
PTSD to zaburzenie psychiczne, które może wystąpić po przeżyciu traumatycznego wydarzenia, takiego jak wypadek, przemoc czy katastrofa naturalna. Objawia się m.in. nawracającymi wspomnieniami, lękiem i unikaniem sytuacji przypominających o traumie.
Do głównych objawów należą: natrętne wspomnienia (flashbacki), koszmary senne, unikanie miejsc lub osób związanych z traumą, nadmierna czujność, drażliwość oraz trudności ze snem.
PTSD rozwija się w wyniku przeżycia lub bycia świadkiem traumatycznego wydarzenia, które wywołuje silny stres i poczucie zagrożenia. Czynniki ryzyka obejmują wcześniejsze traumy, brak wsparcia społecznego oraz predyspozycje genetyczne.
Leczenie obejmuje psychoterapię, taką jak terapia poznawczo-behawioralna (CBT) czy EMDR, oraz farmakoterapię z użyciem leków przeciwdepresyjnych, głównie z grupy SSRI.
Wielu pacjentów doświadcza znacznej poprawy lub całkowitego ustąpienia objawów dzięki odpowiedniemu leczeniu. Kluczowe jest indywidualne podejście oraz systematyczna terapia.
Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy ćwiczenia oddechowe, mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie samopoczucia. Ważne jest również utrzymywanie zdrowego stylu życia i unikanie substancji psychoaktywnych.
Bliscy powinni okazywać zrozumienie, cierpliwość i wsparcie emocjonalne. Ważne jest, aby zachęcać do podjęcia leczenia i uczestniczyć w procesie terapeutycznym, jeśli jest to możliwe.
Pomocy można szukać u specjalistów zdrowia psychicznego, takich jak psychologowie czy psychiatrzy, a także w centrach zdrowia psychicznego i organizacjach oferujących wsparcie dla osób po traumie.