Padaczka, nazywana inaczej epilepsją to zespół zaburzeń neurologicznych – rodzaj przewlekłej choroby mózgu, która objawia się głównie napadami padaczkowymi. Uważana jest za jedną z najczęstszych chorób układu nerwowego. Zgodnie ze statystykami – cierpi na nią około 1% społeczeństwa, co w skali Polski przekłada się na ok. 400 tysięcy osób, a w skali świata – ok. 70 milionów ludzi. Napady padaczkowe mogą przybierać różną postać i nie zawsze są łatwe do rozpoznania dla osoby z zewnątrz.
Z poniższego artykułu dowiesz się, jak wygląda padaczka, jakie mogą być jej przyczyny, a także – czy padaczka jest dziedziczna. Wyjaśniamy również, jakie objawy najczęściej daje padaczka, jak postępować z osobą, która doświadcza ataku padaczkowego oraz czy epilepsję da się wyleczyć.
Padaczka: definicja. Jak wygląda atak padaczkowy?
Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia padaczka to przewlekłe zaburzenie czynności mózgu o różnym pochodzeniu, którego głównym objawem są nawracające drgawkowe lub niedrgawkowe napady padaczkowe. Epilepsja uważana jest za zjawisko niejednorodne: zespół symptomów o charakterze psychicznym, somatycznym i wegetatywnym, które pojawiają się wskutek nieprawidłowej aktywności neuronów korowych mózgu. Może ona dotknąć osoby w każdym wieku. Padaczka u dzieci występuje najczęściej przed pierwszym rokiem życia. Z kolei u osób starszych wzrost zachorowań obserwuje się po ukończeniu 65 lat.
Istnieją różne sposoby, w jakie może się manifestować padaczka. Jak wygląda typowy napad padaczkowy? Najpowszechniej kojarzonym rodzajem jest tzw. napad drgawkowy, któremu – zgodnie z nazwą – towarzyszą drgawki całego lub wybranych części ciała. W trakcie napadu może także wystąpić ślinotok, silny skurcz mięśni, zanik świadomości, czy nawet utrata przytomności. Warto wiedzieć, że pewne symptomy nadchodzącego ataku mogą pojawić się chwilę przed jego wystąpieniem. Najczęściej wskazywane objawy przed padaczką to między innymi: zawroty głowy, poczucie dezorientacji, drętwienie kończyn, czy odczuwanie nietypowych zapachów. Symptomy tego rodzaju określane są zazwyczaj jako „aura przed padaczką”. Objawy przed atakiem padaczkowym występują u ok. 30-40% epileptyków i przeważnie trwają około kilkudziesięciu sekund.
Epilepsja – najczęstsze objawy
Diagnoza epilepsji stawiana jest dopiero wówczas, gdy u osoby wystąpią co najmniej dwa napady padaczkowe, które nie zostały wywołane żadnym czynnikiem zewnętrznym, a pomiędzy nimi upłynęły przynajmniej 24 godziny. Najbardziej charakterystycznym objawem padaczki jest wspomniany wyżej atak padaczkowy, choć istnieje również rodzaj epilepsji, która nie daje prawie żadnych symptomów (jest to tzw. padaczka bezobjawowa).
Napady padaczkowe mogą przyjmować różną postać. Najogólniej dzielimy je na napady uogólnione i napady częściowe (inaczej: ogniskowe). Wśród tych pierwszych wyróżniamy: napady drgawkowe oraz napady, w których drgawki są nieobecne (tzw. padaczka bez drgawek).
Najważniejsze przykłady napadów uogólnionych to:
• Napad toniczny – polegający na silnym i nagłym skurczu mięśni całego ciała trwającym od kilku do kilkunastu sekund
• Napad kloniczny – uogólnione drgawki całego ciała przez ok. 1-2 minuty
• Napad miokloniczny – silne skurcze symetrycznych grup mięśni, najczęściej kończyn górnych, rzadziej dolnych
• Napad toniczno-kloniczny – inaczej tzw. napad duży, podczas którego dochodzi do utraty świadomości i/lub przytomności, skurczu mięśni całego ciała, a następnie silnych drgawek – najczęściej kończyn oraz głowy. Podczas tego rodzaju napadu może pojawić się szczękościsk, ślinotok, a niekiedy także dojść do mimowolnego oddania moczu albo stolca
• Napad atoniczny – powodowany przez nagły zanik napięcia mięśniowego, który prowadzi do zwiotczenia całego ciała i potencjalnie niebezpiecznego upadku. Czas trwania napadów atonicznych jest zazwyczaj bardzo krótki
• Napady nieświadomości – krótkotrwały (zazwyczaj kilkusekundowy) zanik świadomości, któremu może towarzyszyć chwilowe zesztywnienie całego ciała i drganie powiek.
Wbrew powszechnemu wyobrażeniu częściej mamy do czynienia z epilepsją bezdrgawkową (inaczej: padaczka bez drgawek). Objawy tego rodzaju epilepsji, to – oprócz potencjalnych skurczy mięśni, naprężenia ciała, czy zaciskania dłoni – również: sinienie skóry, mrowienie ust, ślinotok, chwilowy zanik świadomości i in.
Warto również wspomnieć, że istnieje zaburzenie, którego symptomy w ogromnym stopniu przypominają padaczkę. Są to tak zwane psychogenne napady rzekomopadaczkowe (nazywane również: padaczką nerwową). Objawy „padaczki na tle nerwowym” mogą wyglądać niemal identycznie jak objawy epilepsji (skurcze, drgawki, drętwienia, mrowienia różnych części ciała, utrata przytomności i in.), jednak mechanizm ich powstawania jest inny. W przypadku napadów rzekomopadaczkowych mamy bowiem do czynienia z uwarunkowaniami o charakterze psychogennym (somatyzacja), a nie z efektem wyładowań elektrycznych w obrębie komórek nerwowych w mózgu.
Jakie są przyczyny padaczki?
Wiele osób zastanawia się, skąd bierze się padaczka – od czego jest uzależnione jej pojawienie się i rozwój? Na pytanie to nie ma niestety jednoznacznej odpowiedzi. Mechanizm powstawania epilepsji do dziś nie został bowiem wyjaśniony. Przyjmuje się, że w przypadku niewielkiej grupy Pacjentów na powstanie choroby wpływają czynniki genetyczne. Już defekt pojedynczego genu może spowodować, że u dziecka pojawi się pełnoobjawowa padaczka. Dziedziczenie stanowi jednak tylko częściową odpowiedź na pytanie o potencjale źródła padaczki. U dzieci epilepsja może zostać wywołana między innymi przez różne choroby wrodzone (np. wady rozwojowe mózgu, choroby genetyczne), choroby zakaźne w okresie ciąży (toksoplazmoza, różyczka, i in.), a także uszkodzenia powstałe w trakcie porodu. U dorosłych padaczka może pojawić się wskutek różnego rodzaju urazów głowy, jak również w wyniku takich chorób jak: nowotwory, udar, krwotok podpajęczynówkowy, zapalenie mózgu i opon mózgowych, i in. Zdarza się ponadto, że napady padaczkowe pojawiają się u osób nadużywających alkoholu. Ten rodzaj padaczki różni się znacząco od klasycznej epilepsji, choćby z tego względu, że pierwotne źródło zaburzeń nie leży w tym wypadku w biochemii mózgu.
Niektórzy zastanawiają się, czy padaczka alkoholowa jest uleczalna? Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Aby jednak mogło to nastąpić – konieczne jest całkowite zaprzestanie spożywania alkoholu, usunięcie z organizmu metabolitów alkoholowych i innych toksyn oraz przywrócenie równowagi elektrolitowej.
Padaczka: jak leczyć? Czy padaczka jest uleczalna?
Wokół epilepsji przez lata narosło sporo mitów. Wiele osób w dalszym ciągu nie wie, na czym polega ta choroba, a także jak postępować, kiedy u kogoś z naszych bliskich zostanie zdiagnozowana padaczka. Co robić, aby pomóc tej osobie? Jak będzie wyglądało jej funkcjonowanie po diagnozie? Jak żyć z padaczką?
Przede wszystkim warto podkreślić, że obecnie padaczka uważana jest za chorobę możliwą do wyleczenia (lub przynajmniej zaleczenia). Działania w tym kierunku należy jednak podjąć jak najszybciej po uzyskaniu diagnozy. Jest to tym bardziej istotne, kiedy zdamy sobie sprawę, jakie konsekwencje może przynieść nieleczona padaczka. Skutki zupełnego braku terapii obejmują przede wszystkim: dalsze postępowanie choroby, możliwe zwiększenie częstotliwości i/lub intensywności napadów, trwałe uszkodzenia lub zaburzenia neurologiczne, a w skrajnych przypadkach nawet śmierć.
W jaki sposób współczesna medycyna pomaga osobom z padaczką? Leki stosowane w leczeniu epilepsji działają przede wszystkim na dwa sposoby:
• Pozwalają zredukować lub całkowicie wyeliminować drgawki związane z padaczką
• Ograniczają rozprzestrzenianie się wyładowań elektrycznych na inne obszary mózgu
Wszystko to zazwyczaj pozwala skutecznie opanować napady padaczkowe. Istnieje również niestety grupa Pacjentów, którzy nie reagują na dostępne leki. Padaczka może być wówczas leczona na inne sposoby. Wśród najpopularniejszych wymienia się: stymulację nerwu błędnego, zabieg chirurgiczny na tkance mózgowej, a także dietę ketogenną.
Padaczka: jak reagować na atak padaczkowy?
Jeśli będziemy świadkami napadu padaczkowego, najważniejsze, o czym należy pamiętać to aby zachować spokój. Musimy mieć świadomość, że ataku padaczki nie jesteśmy w stanie zatrzymać. Możemy natomiast zwiększyć bezpieczeństwo osoby, która go doświadcza. Warto na przykład usunąć z jej otoczenia wszystko, co może spowodować obrażenia. Możemy również ułatwić jej oddychanie przez poluzowanie kołnierzyka albo rozpięcie paska. Nigdy nie należy natomiast wkładać choremu czegokolwiek w usta!
Z chorym należy pozostać do czasu ustąpienia napadu. Jeśli natomiast trwa on dłużej niż 5 minut lub kolejny atak pojawia się w chwilę po pierwszym – konieczne jest wezwanie pogotowia ratunkowego.