Fobią wymienianą jako jedna z „najdziwniejszych” jest gamofobia. Co to więc takiego? Paraliżujący lęk przed… ślubem. Może prowadzić nawet do całkowitego unikania bliskich relacji romantycznych, pomimo doskwierającej samotności. Nieprawdą byłoby jednak stwierdzenie, że ten, kogo dotyka gamofobia, to człowiek obawiający się samej uroczystości zaślubin. Zazwyczaj chodzi również o lęk przed zależnością i problemami, które mogą pojawić się w stałym, długotrwałym związku. Na czym więc dokładnie polega i skąd może brać się lęk przed zawarciem małżeństwa oraz tego następstwami?
Co to jest gamofobia?
Jak sama nazwa wskazuje – gamofobię najczęściej zalicza się do fobii. To grupa zaburzeń lękowych, których głównym objawem jest paraliżujący i irracjonalny strach (lęk) przed jakimś bodźcem. Sytuacja, w której taki lęk dotyczy małżeństwa, określana jest jako gamofobia. Objawy „uniwersalne” dla każdej fobii, o których mówią klasyfikacje ICD czy DSM-5, to:
- duży lęk przed przedmiotem fobii (tzw. bodźcem) i zetknięciem się z nim, co prowadzi do zachowań mających na celu uniknięcie bodźca (np. unikanie kontaktów z innymi ludźmi w przebiegu fobii społecznej);
- objawy ze strony ciała w sytuacji zetknięcia się z bodźcem , np.: tachykardia, trzęsienie się, suchość w ustach, duszności, mdłości, zawroty głowy, uderzenia gorąca;
- cierpienie psychiczne i trudności w prawidłowym funkcjonowaniu z powodu lęku (np. zaniedbywanie swojego zdrowia przy obawie przed zabiegami medycznymi, niestawianie się na egzaminach na studiach z powodu lęku przed otwartą przestrzenią).
Gamofobia jest o tyle specyficzna, że nie dotyczy czegoś konkretnego, tak jak inne fobie – np. ciemności, danego zwierzęcia, zastrzyków. Można powiedzieć, że „podstawą” gamofobii jest obawa przed ślubem, ale jak zostało już wspomniane, osoba dotknięta gamofobią najczęściej przeżywa również lęki dotyczące samego bycia w sformalizowanym związku.
Objawy somatyczne (cielesne), o których mowa w kryteriach diagnostycznych dla gamofobii, mogą występować, gdy Pacjent_ka słyszy pytania: „kiedy ślub?”, „kiedy sobie kogoś znajdziesz?”. W gamofobii nie zawsze muszą jednak występować objawy typowo fizyczne. Dolegliwości mogą przybierać również np. postać snów o niechcianym małżeństwie.
Gamofobia: kogo dotyczy lęk przed zawarciem małżeństwa?
Paniczny strach przed małżeństwem może brać się również z:
Obawy przed utratą niezależności
Ten, kogo dotyczy gamofobia, może przeżywać lęk, że jeśli wejdzie w „zobowiązującą” bliską relację, to zostanie przez drugą osobę pochłonięty i wręcz utraci część swojej tożsamości. Lęk przed zależnością może również wynikać z niskiej samooceny i przekonaniem, że w bliskiej relacji zawsze będziemy „gorsi” od tej drugiej strony.
Lęku dotyczącego przemocy w relacji, spadku jakości związku
Istnieje obiegowa opinia, że w związku nieformalnym partner_ka bardziej się stara i może sobie na mniej „pozwolić”. Osoby, które przeżywają lęk przed małżeństwem, mogą mieć takie myślenie „na serio” i utożsamiać małżeństwo z końcem namiętności w związku, spadkiem zaangażowania i zniknięciem potrzeby starania się o partnera. Takie lęki często mają źródło w przeszłości, choćby w obserwowaniu nieudanego związku własnych rodziców, dla których małżeństwo wydawało się więzieniem. Wówczas niezawieranie małżeństwa może wydawać się zabezpieczeniem przed rozpadem relacji i utratą bliskości.
Obawa przed zachowaniami przemocowymi w małżeństwie również może się wiązać z przemocą doświadczoną w rodzinie pochodzenia. Może się jednak pojawić także u osoby, która stykała się z licznymi opowieściami na temat związków, w których „po ślubie zaczęło się bicie”.
Niepewności co do bycia/nie bycia rodzicem
Małżeństwo nie oznacza oczywiście zobowiązania do posiadania dzieci. Zdarza się jednak, że osoba, która dzieci mieć nie chce, zdaje się obawiać samego stałego związku i małżeństwa. W rzeczywistości nie chodzi tu o nawiązanie relacji i trwanie w niej, a o przekonanie, że nikt nie będzie chciał się ze mną na stałe związać jednocześnie zrezygnować z rodzicielstwa. Osoba woli zrezygnować ze związku w ogóle, aby zabezpieczyć się przed odrzuceniem.
Niepewność co do chęci posiadania dzieci może również prowadzić do odraczania małżeństwa w wieloletnim związku. Osoba, która chce spędzić ze swoim partnerem_ką całe życie, może mieć jednocześnie wątpliwości, czy chce zakładać rodzinę w stereotypowym znaczeniu tego słowa i czy sprawdzi się w roli rodzica. Sama konfrontacja z tym dylematem może się wydawać czymś przerażającym. Bez wsparcia psychoterapeuty może być ciężko poradzić sobie z tym inaczej, niż poprzez ciągłe odwlekanie decyzji.
Lęku przed stratą
Ta trudność może dotykać szczególnie osoby, które w swoim życiu doświadczyły już wielu utrat. Straty można rozumieć nie tylko jako śmierć kogoś bliskiego, ale i jako np. liczne rozczarowania we wcześniejszych związkach czy doświadczenie zaniedbania ze strony opiekunów. Może się zdarzyć, że kolejna utrata doprowadzi do wyczerpania się sił psychicznych. Osoba ma wrażenie, że nie zniesie już więcej bólu, a lęk przed następnym rozstaniem i przed cierpieniem, z którym będzie się wiązało, przyćmiewa pragnienie bliskości czy bycia kochanym.
Lęk przed utratą może być również przyczyną odraczania małżeństwa u tych osób, które są już w stałym i póki co udanym związku, ale ich wcześniejsze doświadczenia są niekorzystne.
Gamofobia – kogo dotyka
Przy okazji tego tematu trzeba podkreślić, że niechęć do zawarcia małżeństwa nie jest „złem” sama w sobie. Są osoby, które które z różnych powodów (choćby kosztów ślubu i wesela) nie decydują się na ten krok. Są również osoby, które nie odczuwają potrzeby bycia w związku i wolą poświęcić swoje życie np. na rozwój pasji i kariery. Jeżeli jednak nie jest to świadoma decyzja, a silny lęk, który towarzyszy Ci od dawna – może być to gamofobia. Kogo dotyka ten problem, ten może stracić szansę na szczęśliwą relację i realizację swoich marzeń.
Zdarza się, że gamofobia wiąże się bezpośrednio z trudnymi przeżyciami w poprzednim związku. W sytuacji, gdy symptomy gamofobii nie są nasilone, to może zniknąć sama, o ile osoba zdecyduje się na wejście w związek z człowiekiem, z którym będzie się czuła bezpieczna i doceniana.
A co, gdy lęk przed małżeństwem nie mija mimo upływu lat? Prowadzi do pogłębiającego się uczucia samotności lub narastających napięć w związku? Warto udać się do psychoterapeuty. Szczególnie pomocny w tym przypadku może być udział w terapii psychodynamicznej lub terapii schematu. Psychoterapeuta pomoże Ci zrozumieć źródła swoich przeżyć i przepracować problemy, które doprowadziły do gamofobii.