Społeczna świadomość na temat zaburzeń osobowości nieustannie rośnie, jednak wydaje się, że w dalszym ciągu jest ona niewystarczająca. Często w przestrzeni publicznej, a także w prywatnych rozmowach możemy spotkać się z takimi określeniami, jak „psychopata” albo „narcyz” – które de facto wprost odnoszą się do zaburzeń osobowości, są jednak używane niewłaściwie (często jako złośliwości albo wyzwiska), a nierzadko także w sposób krzywdzący. Zarówno dla tych, którzy są tak nazywani, jak i dla osób faktycznie cierpiących na dany rodzaj zaburzenia. Ludzie, którzy z dużą swobodą używają tego typu pojęć, niekoniecznie nawet wiedzą, co to zaburzenia osobowości, w jaki sposób się objawiają i jakie niosą ze sobą konsekwencje. W niniejszym artykule postaramy się przybliżyć te kwestie.

Zacznijmy od pytania: co to jest zaburzenie osobowości i w jaki sposób możemy je rozpoznać?

Co to są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości to dość szerokie pojęcie, które obejmuje wiele różniących się od siebie modeli funkcjonowania. Tym, co je łączy, jest obecność nieadaptacyjnych, a jednocześnie stosunkowo trwałych wzorców zachowania.

Zgodnie z klasyfikacją chorób i problemów zdrowotnych ICD-11 – aby można było mówić o zaburzeniach osobowości, muszą zostać spełnione następujące kryteria:

• Trudności w obszarze psychicznym są obecne zarówno w odniesieniu do samego siebie (w obszarze samooceny, tożsamości i in.), jak i w relacjach interpersonalnych (w zakresie budowania satysfakcjonujących związków z innymi ludźmi, zarządzania konfliktami w relacjach itp.)
• Zaburzenie ujawnia się zarówno w sposobie myślenia, jak i odczuwania (emocjach) i w zachowaniu
• Zaburzenie jest trwałe w czasie (minimum 2 lata)
• Nieprzystosowawcze wzorce zachowania pojawiają się w wielu różnych sytuacjach i nie są ograniczone do wybranej sfery życia
• Przejawiane wzorce zachowania nie są poprawne rozwojowo i odbiegają od powszechnie przyjętych wzorców społecznych i kulturowych
• Zaburzenie nie wynika z innych chorób – tak fizycznych, jak i psychicznych, nie jest efektem przyjmowania lub odstawienia leków albo konsekwencją doświadczanego kryzysu w życiu rodzinnym, zawodowym itp.
• Zaburzenie jest źródłem dużego dyskomfortu lub wręcz cierpienia psychicznego oraz przekłada się na codzienne funkcjonowanie w obszarze pracy, rodziny i relacji społecznych.

Zaburzenia osobowości – objawy. Rodzaje zaburzeń osobowości

Jak zostało już wyżej wspomniane – zaburzenia osobowości mogą przyjmować różny charakter i ujawniać się w postaci – nieraz bardzo odmiennych od siebie – modeli funkcjonowania. Objawy zaburzeń osobowości będą się więc różnić w zależności od rodzaju doświadczanego przez daną osobę zaburzenia.

W klasyfikacji zaburzeń psychicznych DSM-5 wyróżnia się 10 typów zaburzeń osobowości:

• Paranoidalna – objawia się dużą podejrzliwością oraz nieufnością, a także skłonnością do interpretowania zachowań innych ludzi jako nieprzyjaznych lub wręcz wrogich

• Schizoidalna – cechuje ją wycofanie z życia społecznego, ograniczony zakres emocji i tendencja do życia w samotności

• Schizotypowa – dominuje w niej duża ekscentryczność w zachowaniu, tendencja do wycofywania się, myślenie paranoiczne

• Antyspołeczna (dyssocjalna) – charakteryzuje się ignorowaniem norm społecznych, lekceważeniem uczuć innych ludzi, skłonnością do oszukiwania i brakiem wyrzutów sumienia

• Histrioniczna – przejawia się dużą chwiejnością emocjonalną, potrzebą bycia w centrum uwagi, tendencją do bardzo ekspresyjnych, teatralnych zachowań

• Z pogranicza (borderline) – cechuje się skłonnością do dużej impulsywności, gwałtownych zmian nastroju, trudnościami w określeniu własnej tożsamości, niestałością w relacjach międzyludzkich

• Narcystyczna – dominuje w niej potrzeba bycia docenianym, a często także brak empatii, przekonanie o swojej wyjątkowości i wyższości nad innymi oraz brak zdolności przyjmowania krytyki

• Unikająca – charakteryzuje ją poczucie własnej nieadekwatności, a nierzadko także niższości w stosunku do otoczenia, zahamowanie społeczne i nadmierna wrażliwość na krytykę

• Zależna – cechy ją wyróżniające to nadmierna uległość, niska samoocena, lęk przed odrzuceniem i skłonność do silnego przywiązywania się w relacjach

• Obsesyjno-kompulsywna – przejawiająca tendencje do nadmiernej kontroli, perfekcjonizmu, dużej rygorystyczności i skrupulatności, a czasem także pracoholizmu.

Jak zdiagnozować zaburzenia osobowości?

Prawidłowe rozpoznanie zaburzeń osobowości to zadanie trudne, wymagające od Specjalisty dużego doświadczenia i dojrzałości diagnostycznej. Badanie realizowane jest przez psychiatrę lub psychologa i polega najczęściej na przeprowadzeniu wywiadu (z Pacjentem, a czasem także z jego bliskimi) oraz na wykonaniu testów psychologicznych, wśród których najpopularniejszy jest Minnesocki Wielowymiarowy Inwentarz Osobowości (MMPI-2). Ważnym elementem diagnozy jest także wykluczenie innych zaburzeń psychicznych (które jednak mogą współwystępować z zaburzeniami osobowości), a także wyeliminowanie podłoża organicznego doświadczanych trudności, związanego np. z uszkodzeniem mózgu. Warto wiedzieć, że rozpoznanie zaburzeń osobowości może dotyczyć jedynie osób dorosłych. W przypadku zaburzeń diagnozowanych przed 18. rokiem życia, klasyfikowane są one jako „zaburzenia okresu dzieciństwa”.

Czy zaburzenia osobowości można leczyć?

Na początek należy podkreślić, że zaburzenia osobowości nie są tożsame z chorobą psychiczną i z tego względu nie ma możliwości, aby całkowicie „usunąć” czy też „wyleczyć” zaburzenia osobowości. Co to oznacza? Czy stan Pacjenta cierpiącego na tego typu zaburzenia nie ma szans się poprawić?

Wręcz przeciwnie – Pacjent może jak najbardziej poddać się terapii, której nadrzędnym celem będzie poprawa codziennego funkcjonowania, a tym samym – podniesienie jakości życia. Warto pamiętać, że zaburzeniom osobowości nierzadko towarzyszy większa podatność na doświadczanie innych trudności o charakterze psychicznym, takich jak stany depresyjne, napady lękowe, czy objawy psychotyczne. Profesjonalnie poprowadzona psychoterapia może być niezwykle pomocna (a czasem wręcz niezbędna) do skutecznego poradzenia sobie z tego rodzaju problemami. W przypadku zaburzeń osobowości najlepsze rezultaty przynosi terapia prowadzona w nurcie dialektyczno-behawioralnym, psychodynamicznym lub schematu. Realizowana może być indywidualnie lub jako psychoterapia grupowa. U niektórych Pacjentów w leczenie włącza się też farmakoterapię, która ma zazwyczaj charakter pomocniczy. Pozwala wyciszyć najbardziej dokuczliwe objawy, wyregulować samopoczucie, a tym samym – korzystnie wpłynąć na realizację procesu terapeutycznego.

UMÓW SIĘ ONLINE NA WIZYTĘ LUB ZADZWOŃ 22 253 88 88